A1 Capital Araştırma Genel Müdür Yardımcısı Baki Atılal, enflasyonun yönelimini, küresel ve yurtiçi etkenleri ve fiyat artışlarındaki sebepleri Radyo Sputnik’te Ali Çağatay’la Seyir Hali programında inceledi.
Atılal, Nisan’dan itibaren enflasyon, kur ve cari açıktaki artışı “Arzda bir sıkıntı var mı? Küresel anlamda var. Talep tarafında sıkıntı var mı? Evet. Beklentileri kontrol edebiliyor muyuz? Hayır. Cuma günü açıklanacak olan Merkez Bankası Beklenti Raporu ile tekrar enflasyonun, cari açığın ve yılsonu kur beklentisinin arttığını göreceğiz. Normal şartlarda her ay düzenli olarak artan bir şey değildir. Bizde Nisan’dan bu yana düzenli olarak artan bir şey oldu. En son enflasyon beklentisini yukarı çıkardıklarında ben 10 puanlık bir artış beklemiyordum çünkü zaten bir ay önce 10 puanlık artış yapmıştı. Dün açıklanan veride üç etmenin net bir şekilde varlığını görüyorsun. TÜFE 98 ile Eylül’den bu yana en yüksek seviyede, ÜFE tarafında 95 yılından bu yana en büyük seviye, hizmet enflasyonunda Kovid ile normale dönmeye başladık o da senenin başından bu yana en yüksek seviyededir. Genele yayılan bir artış var” diye betimledi.
‘Sepette en fazla tartışılması gereken konut tarafı, 8.3 ne kirada ne satın almada var’
Atılal, harcama sepetindeki fiyat artış değerlerini “Harcama sepeti denilen bir grup var. Oraya bakıyorsun: Konut, ulaştırma, lokanta. Lokanta ve oteller açıldı diye. Ulaştırma arz tarafı bağlantılı, hak verebilirim. Kurun artışı ve brent petrolün artışı var. Bir de vergisel düzenlemelerden dolayı bizim çektiğimiz bir acı kısmı var. Sepette en fazla tartışılması gereken konut tarafı, 8.3 ne kirada ne satın almada var. Böyle bir oran nasıl çıkıyor? Yuvarlak hesap yüzde 40 ağırlıktadır. Ulaştırma tarafında yıllık bazda yüzde 151’lik bir artış var. Gıda tarafında 93’lük artış var. Dayanıklı tüketemiyorsun. Dayanıklı tüketim satan firmalar BDDK tarafından taksit sayısının artmasını bekliyorlardı. O düzenleme gelmedi ama dayanıklı tüketimdeki artış yüzde 89 seviyesine geldi” diye açıkladı.
‘Yabancı yatırımcı bu sene beş ayda 3.3 milyar dolarlık hisse sattı’
Kur geçişkenliğine dikkat çeken Atılal, Eylül ayında döviz sorunu oluşturabilecek durumları “Böyle baktığında hem kur geçişkenliği hem birikimde bir talep artışı var. Dinamikler son derece ciddi ve katı, bizim bir çıpamız yok. Baz etkisi üzerinden düşecek diyoruz. Almanya’ya bakıyorsun, adamlar ilk defa cari açık veriyorlar. Enerjiye istinaden bunu veriyorlar. Rusya’ya ambargo artacak. Eylül döneminde ne yapacağız? Onlardaki hikaye artarken bendeki cari açık da artacak. Eş zamanlı olarak turistler ülkelerine geri dönmüş olacak. Döviz ihtiyacı var. Bir yerden döviz bulmamız lazım, yabancı yatırımcı geliyor mu? 2021 yılında toplam 1.3 milyar dolarlık hisse senedi sattılar, bu sene beş ayda 3.3 milyar dolarlık sattılar” diye sıraladı.
‘Önemli olan tepeden ne kadar düşeceğiz ve bir şey yapacak mıyız?’
Atılal, asgari ücrette yapılan düzeltmenin senelik yüzde altı bir enflasyon farkı olarak döneceğini “Enflasyon tarafında da bir ücret-kur sarmalına girdik. Herkes ‘tepeyi ne zaman görürüz’ diye soruyor. Önemli olan tepeyi ne zaman gördüğümüz değil. Önemli olan tepeden ne kadar düşeceğiz ve bir şey yapacak mıyız? Enflasyon konusunda hep sonuç tarafına odaklanıyoruz. Bütün sektörlerde ÜFE ve TÜFE tarafında kalıcı yükseliş var. Bunlar geri çekilmiyor. Bu konuda bir hamle yapıyor muyuz? Hayır, herhangi bir hamlemiz yok. Cumhurbaşkanı ve Nebati ‘baz etkisiyle’ düşecek dedi. Bizim normal politikalara dönüp düşürmemiz gerekiyor. Düşürmediğinde ne oluyor? Geçen hafta ek bütçe çıkardık, neredeyse yıl başındaki bütçe kadar. Uzun yıllar sonra asgari ücrete devre arasında artış yaptık. Esas artışı yılsonunda yapacağı söylendi. Bu kompozisyonda onu da zam diye lanse ediyorlar. Zam değil, enflasyon farkı düzeltmesi o. Alım gücünü dengelemek için yapıldı ama oran tarafına bakınca gıda enflasyonu bile yüzde 45’te. Bunun enflasyona yansıması oluyor mu? Yüzde altılık bir yıl vadede yansıması olacak” diye belirtti.
‘Bu doğalgaz ve elektrik fiyatlarının net yansımasını o zaman göreceğiz’
Doğalgaz ve elektrik fiyatlarının ücretlere yansımasının sonbahar başında görülebileceğini söyleyen Atılal, enflasyonun yüzde 90 seviyesine çıkabileceğini “Biz normal enflasyon politikasına dönmezsek görüntü Eylül-Ekim tarafında 90 seviyelerini görürüz. Üç haneli bekleyen arkadaşlar da var. Bir şey yapmazsan üç haneyi görürsün. Bu doğalgaz ve elektrik fiyatlarının net yansımasını o zaman göreceğiz. Şu anda son derece güzel geliyor çünkü kullanmıyoruz. Normal politikalara döndüğümüzde en azında ‘faiz artışı yapabiliriz’ tarzı bir yaklaşım yaptığımızda enflasyonu küçük çaplı da olsa aşağı geri alabiliriz. Başka yolu yok. Denedik olmadı” diye söyledi.