‘Batılı aktörlerin inşa ettikleri güvenlik mimarisi insanlığa savaşlarla geri dönüyor’

“Küresel Güvenlik İnisiyatifi 2022’de duyuruldu. Yeni bir güvenlik mimarisi öngörüyordu. Bunun kalbinde ise ‘güvenliğin bölünemezliği ilkesi’ yer alıyor. Ukrayna kriziyle de alakalı aslında. Özetle Çinliler yeni bir şey söylemiyor. Güvenliğin bölünemezliği uluslararası anlaşmalarda da yer alan bir madde ama itilmiş, ötelenmiş bir madde. Çin özetle şunu söylüyor: Bir yerde barışı tesis etmek istiyorsak, bir ülkenin veya askeri ittifakın aldığı tedbirler, karşı tarafın güvenlik endişelerini tetiklememeli ve güvenlik ikilemi oluşturmamalı. Eğer bir güvenlik ikilemi oluşursa bu savaşla sonuçlanır. Neye tanıklık ediyoruz bugün? Rusya’nın harekatına tanıklık ediyoruz.

Dolayısıyla güvenliğin bölünemezliği ilkesini birkaç başlıkta somut olarak tatbik etmek istiyor Çin. Bunlardan birinde başarılı oldu. Geçen yıl Suudi Arabistan – İran normalleşmesine ev sahipliği yapmıştı. Aslında en büyük diplomatik başarılarından birisi. Tabii şimdi Ortadoğu çok karışık, Avrupa’nın çeperlerinde ihtilaflar var ama bu normalleşme sessiz sedasız gerçekleşti ve üzerinde fazla konuşulmasına da müsaade edilmedi. Çünkü bambaşka bir güvenlik pardigması çıktı ortaya. Günün sonunda Suudi Arabistan ve İran normalleşmesinde, Körfez ülkelerini de peşinden sürükleyebilecek Suudi Arabistan, görece daha bağımsızlıkçı bir dış politika izlemeye başladı. Veya artık tüm yumurtalarını ABD’nin sepetine koymuyor. Ukrayna krizinde de baskı yaptılar petrol üretimini kısması için. Bunu yapmadı Suudi Arabistan.”

“Suudi-İran normalleşmesinin ardından Çin, şimdi de Ukrayna krizinde önemli bir rol oynamaya çalışıyor. Belgeselimizde bundan sıklıkla bahsettik. Biliyorsunuz Rusya harekata başlamadan önce Putin ve Şi buluşmuş ve stratejik bir ortaklık belgesi duyurmuşlardı. Sınırları olmayan bir ortaklıktan bahsediyorlardı. O belgede, NATO genişlemesine doğrudan eleştiriler vardı. Çin’in sunduğu yol haritasında da NATO gibi güvenlik örgütlerinin verdikleri taahhütlere rağmen Rusya sınırlarına doğru genişlemesi sert bir biçimde eleştirilmişti. Ve bir çözüm sunulmuştu orada. Belgede, Çin tarafı, Rusya’nın talep ettiği güvenlik garantilerinin meşru olduğunu vurguladı. O güvenlik talepleri neydi? Rusya harekata başlamadan önce ABD ile görüşmeler yapmıştı. Rus tarafı, Ukrayna’nın tarafsızlığının korunmasını, eski Sovyet ülkelerinde NATO üslerinin olmaması, uzun menzilli füzelerinin Rusya’ya yakın konuşlandırılmaması gibi listeler ve öneriler ortaya koydu.

Çin’in önerdiği güvenlik inisiyatifinin merkezinde de bunlar yer aldı. Daha sonra Çin, krizin birinci yıldönümünde 12 maddelik yol haritası açıkladı. O yol haritası aslında yine güvenliğin bölünemezliği ilkesine dayanıyordu. Askeri ittifakların, Rusya’yı tedirgin edecek biçimde genişlememesi gerektiği vurgulanıyordu. Ve taraflar daha önceki tahahhütlerine uymaya çağrıldı. Bunun ardından Çin lideri Şi, Zelenskiy ile görüştü. Bu da önemli bir nokta. Neden? Çünkü bugün geldiğimiz noktada BM Güvenlik Konseyi’nde, hem Moskova hem de Kiev ile doğrudan iletişim kurabilen tek ülke olma özelliğine haiz Çin. Daha sonra bölgeye özel elçisini yolladı. Özel elçi Li Hui önemli bir isim. On yıl boyunca Moskova’da büyükelçilik yaptı. Putin tarafından gayet itibar gören bir şahsiyet. Moskova’ya gitti, Kiev’e gitti, Almanya’ya gitti, Fransa’ya gitti. Şimdi Li Hui ikinci turunu tamamladı ve bu ikinci turun ardından taraflardan açıklamalar gelmeye başladı. Küresel güvenlik inisiyatifinin Ukrayna kısmı özetle bu şekilde.”

“Jens Stoltenberg geçtiğimiz ay Amerika’daydı. Orada doğrudan ‘Bugün Ukrayna, yarın Tayvan’ dediler. Bunu sürekli dile getiriyorlar. Oynamak istedikleri oyun planı, yol haritası çok net. Bunu gizleyip saklamıyorlar. Belki NATO’yu Pasifik’e doğru genişletemezler ama Asya’nın NATO’sunu kurmaya çalışırlar. Mesela bugünlerde Güney Kore’de bir demokrasi zirvesi düzenliyorlar. 2021 ve 2022’de düzenlendi, şimdi yenisi yapılıyor. Neden Güney Kore’de bunu düzenliyorlar? Belli, yani Asya’da bir kutuplaşma yaratmak istedikleri için yapıyorlar. Ulusal güvenlik belgelerinde de bu açıkça ifade ediliyor. Kısa vadede Rusya’yı meşgul edip uzun vadede Çin ile hesaplaşmak istediklerini söylüyorlar. Gizleyip saklamıyorlar.

Dolayısıyla küresel güvenlik inisiyatifi, aynı zamanda Çin’in Asya’daki güvenlik mimarisini de şekillendirmesine yardımcı olacak. Sadece dünyaya değil, aynı zamanda komşularına da önerdiği ve kendisinin de içinde bulunacağı bir güvenlik inisiyatifi olacak bu.”

“Filistin meselesiyle ilgili İrlanda Başbakanı Biden ile birlikteyken bir açıklama yaptı. ‘Bize soruyorlar İrlanda neden Filistin’i destekliyor diye… Filistinlilerin gözüne baktığımız zaman, kendi yaşadığımız zulmü ve acıları görüyoruz’ minvalinde bir cümle kurdu. Aslında Çin için de benzer bir şey söylemek mümkün. Çinliler de yabancı işgale karşı, tıpkı Türkiye gibi bir Kurtuluş Savaşı verdi. O devrimin neticesinde kuruldu. Çinli temsilcinin Uluslararası Adalet Divanı’nda kurduğu (işgale karşı silahlı direnişin meşruiyeti) cümle uluslararası hukukun ihlali değil. Yine uluslararası anlaşmalar, işgal altında insanların, silahlı mücadele dahil her türlü vasıtayı kullanabileceğini ve bunun terörizmden ayrı olduğunu söylüyor. İsrail’in işgalci güç olduğu ortada. Dolayısıyla Çin’in İsrail-Filistin meselesine bakışı gayet tutarlı. Tarihsel bir haksızlık olarak görüyorlar.

Geçen yılki Çin-Arap Devletleri zirvesinde Çin lideri ‘Filistinlilere tarihsel bir haksızlık yapılıyor. Bir ulusun hak ve çıkarları, ticaretin konusu değildir’ demişti. Biz bugünlerde İsrail ile ticareti tartışıyoruz Türkiye’de de... Bu noktada son derece tutarlı. Aynı zamanda şunu da görüyor: Bu tür çıkışlarda örneğin Hamas’ı hiç merkeze almadı. Filistin mücadelesini Hamas parantezine hapsetmedi. Batı bunu yapmaya çalıştı. Yani bir terörizm-meşru müdafaa gibi bir retoriğe döndü. Ama Çin başından beri bu meselenin tarihsel olduğunu dile getirdi. Batı’nın söylem hegemonyasını kırmaya çalıştıkça, küresel güneyden olumlu tepkiler aldı. Ortadoğu’da Dışişleri Bakanları ilk kez Çin’i ziyaret etti. BRICS+ toplantısına ev sahipliği yaptı. Bu anlamda Çin, uluslararası arenada Batı’nın söylem gücünün kırılmasında önemli bir rol oynadı. Bir de şu açıdan bakalım: İran ve Suudi Arabistan arasındaki bu anlaşma ve normalleşme, Filistin meselesine de dolaylı olarak katkıda bulundu. Nasıl? İlk kez liderler dört buçuk saat telefonda görüştü. Bu oldukça önemliydi.”