‘Mısır ile yakınlaşma, Doğu Akdeniz konusunda Türkiye’nin elini çok rahatlatacaktır’

“Açıkçası ben Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Mısır ziyaretini çok başarılı buldum. Hem Erdoğan’ın hem Sisi’nin açıklamalarına baktığımızda, iki lider arasında yeni bir döneme geçiş konusunda mutabakata varıldığını rahatlıkla söyleyebiliriz. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın altını çizdiği önemli bir nokta vardı. Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi toplanacak. Özellikle nisan ayında. Mısır lideri Sisi de buraya gelince, iki lider başkanlığında bu yapılanma yeniden devreye girecek. Bu oldukça önemli. Artık iki ülke arasında bu Arap Baharı sürecinde ve sonrasında gelişen dinamikler, zaman zaman ilişkileri durgunlaştırdığını veya krize soktuğunu görüyoruz.

Türkiye’nin Körfez Arap ülkeleri, İsrail ve Mısır ile normalleşme süreci 2020’de başladı. Geriye bir tek Suriye kaldı. Zaten Dışişleri Bakanı Sözcüsü de dün yaptığı açıklamada, Şam yönetimi ile görüşme olabileceğini, iyi niyet esasında diyalog kurulabileceğini söyledi. Tüm bunları toplayınca aslında Türk dış politikasının, Arap Baharı sonrası sürece kendisini eklemlendirdiğini görüyoruz. Yeni süreci artık rasyonelleştiriyorlar.”

“Dinamikler ve yapılar çok hızlı dönüştüğü için Türkiye de artık yeni sürece yeni bir anlayışla giriyor. O yüzden Arap Baharı’nda Erdoğan açıklamalar yaptığı için ‘Şimdi neden görüşüyorlar’ demek pek isabetli değil. O zamanın koşulları çok farklıydı, bugünün koşulları çok farklı. O günkü izlenen politikanın bugün de izlenmesi çok maliyetli olacaktır. O gün o politikaları izlemek Türkiye açısından fırsat pencereleri barındırıyordu ama koşullar değişince yeni sürece eklemlenmek zaruri oldu.

Bir de bu dönemde değişen iki faktör var. Birincisi, Körfez Arap ilişkileri. Türk Ortadoğu politikasında temel mihenk noktası artık Körfez Arap ülkeleri. Yani Türkiye’nin Mısır, Suriye ve Irak ile olan ilişkilerinde de temel belirleyici faktörün, Körfez Arap ülkeleri ile yürüttüğü ilişkiler olacağını düşünüyorum. Benim temel tezim bu. Arap Baharı sonrası süreçte durum bu.

İkincisi ise Türkiye’nin yeni dış politika angajmanı. O da savunma sanayisi. Türkiye Körfez Arap ülkeleri, Mısır, Etiyopya, Fas gibi ülkelerle ilişkilerini geliştirirken yeni bir angajman ortaya koyuyor. O da savunma sanayisi. Bence bu da ilişkileri yeni bir dinamiğe sokuyor. Ben bunun çok iyi olduğunu düşünüyorum. Artık Türkiye bu konuda ticari bir bağımlılık yaratacağı için, ilişkilerin geçmişteki gibi ideolojik konseptle yönetilmesi de çok mümkün olmayacak. Çünkü Türkiye ürettiği ürünleri satmak için pazar ihtiyacı duyuyor. Arap ülkeleri de, Körfez Arap ülkeleri de bu konuda çok verimli. O açıdan ben artık Türkiye’nin, Arap Baharı’ndaki politikalarını bundan sonraki dönemde izleyeceğini düşünmüyorum.”

“İsrail biliyorsunuz Arap Baharı sonrası süreçte Sisi’nin iktidara gelmesinden sonra Mısır ile yakınlaştı ve Doğu Akdeniz’de Türkiye karşıtı bir bloklaşma oluşturdu. Bu ziyaret, bu bloklaşmanın kırılabileceği olasılığına işaret ediyor. Tabii Aydın Sezer Bey’in kulağını çınlatalım. Deniz yetkilendirme ve münhasır ekonomik bölge noktasında Mısır ile yapılacak anlaşmalara çok fazla sıcak bakılmadığını yazmış. Fakat ben şunu gözlemliyorum: En azından Türkiye ve Mısır arasındaki bu yakınlaşma, Doğu Akdeniz konusunda Türkiye’nin elini çok rahatlatacaktır. Bu, Türkiye’nin maliyetlerini azaltan bir şey. İki ülke arasındaki ekonomik kapasite 15 milyar dolar. Bu çok az. Daha da artacak bence. Tabii Mısır’ın jeopolitik konumu, Türkiye’nin ticari genişlemesi ve askeri operasyonları açısından çok önemli.

Libya biliyorsunuz iki ülke arasında belirli bir dönem gerginlik sahası oluşturmuştu. Bu ikili ilişkiler, Libya’da bile bazı şeylerin çok kolay çözülmesine, hem Mısır hem de Türkiye üzerindeki maliyetlerin azalmasına fayda sağlayabilir. Tabii ki iki ülkenin anlaşamayacağı noktalar olacaktır ama bence Türk dış politikası şu noktada üzerindeki maliyetleri azaltma noktasında hareket ederek hem ekonomiye ciddi katkı hem de kendi uğraşacağımız alanlara yoğunlaşma konusunda hafifleme sağlıyor. Mısır gezisi çok önemli. Tabii bizim medya çok tartışmamış olabilir. Bu çok önemli. Erdoğan’ın son dönemki dış politika açılımlarından en önemlilerinden birisi Mısır ziyaretiydi.”

“Şu an tek bir şey kaldı bence. Türkiye ve Suriye arasında yeni bir süreç. Mısır ile ilişkiler de onu geliştirebilir. Neden diyeceksiniz... Bence temel biraz da Arap jeopolitiği ile alakalı. Artık Arap ülkeleri, kendi coğrafyalarında kontrolsüz bir şiddet sarmalı istemiyor. Onlar açısından kontrol edilmesi güç alan olarak bir tek Suriye kaldı bence. Filistin sahasını bile çevrelediklerini düşünüyorum. Bence çok aktif bir Arap diplomasisi ile karşı karşıyayız. Bütünleşik ve birleşik hareket ediyorlar. Katar, Mısır, BAE, Suudi Arabistan. Aykırı ses yok. Çok ufak anlaşmazlıklar olabilir ama bir Arap inisiyatifi var. Suriye noktasında da çok hızlı bir şekilde adım atılacağını, Mısır sürecinden sonra özellikle düşünüyorum.

Nisan ayını önemsiyorum. Sisi’nin buraya gelmesiyle birlikte ikili ilişkiler boyut kazanacaktır. Kurumların tabii entegrasyonunu beklemek lazım. Ordu mensupları konuşacak. İkili resmi ilişkiler başlayacak vs. İstihbarat teması var ama daha da netleşecek. Gümrük, sağlık vb. konularda da entegrasyon olacak. Bu kurumsal ilişkiler de çok önemli.”

“Amerika’nın Suriye’den çekilme planları var. Ama tabii bu çekilme planlarının ben belli bir anlaşma yapıldıktan sonra gerçekleşeceğini düşünüyorum. Onun netleşmediğini görüyoruz. Müzakereler o merkezde yürüyor gibi... Arka kapıdaki müzakereler bunlar. Kamuoyuna yansımıyordur. Ama çekilme olursa Afganistan’daki gibi olmayacaktır. Ortadoğu en nihayetinde Amerika’nın ciddi çıkar alanlarından birisi. Suriye’ye baktığınızda, Arap girişimine ve Arap dünyasına entegre olma yolunda adım atıyorlar. İran ile ilişkilerini yeni bir perspektife sokmak istiyorlar ama Esad yönetimi bunun çok kolay olmadığının da farkında. Bunu başarabilirlerse, bir geçiş süreci üzerinde mutabakata varılıp yeni bir yapılandırma sürecine girebilirler. Böyle bir şey Suriye’yi çok rahatlatacaktır.

7 Ekim olayları çıkmasaydı, Suriye meselesine Körfez ülkeleri ve Türkiye daha fazla enerji harcayacaktı. BAE biraz daha aktif. Onlar Türkiye ve Suriye arasında arabuluculuk yapıyor. Bu biraz zaman alacak ama ben 2024’te yerel seçimlerden sonra Suriye dosyasının hızlanacağını düşünüyorum. Trump’a baktığımızda o da bu bölge ile çok uğraşmak istemiyor. Suriye’de askeri operasyon gibi dertleri yok. Türkiye de ortak bir anlayış etrafında Suriye ile görüşme yapabilir. Dışişleri Bakanı Sözcüsü’nün açıklaması da buna yönelik. Suriye’yi Arap ülkeleri de bir tehdit olarak görmüyor artık. Körfez’in bir derdi yok artık Esad ile. Ürdün’ün bazı sıkıntıları var sadece. Sınırlarda geçiş noktalarında. Onlar da sağlandıktan sonra ortak bir zeminde buluşabilir bölge aktörleri ve Suriye.”