Yerel tohum mücadelesine bir halka da Mardin'den: Üniversiteden tarlaya

İthal ve hibrit tohuma karşı yerel tohum mücadelesi yaygınlaşıyor. Türkiye’nin farklı kentlerinde yerel tohumun kullanılmasına yönelik ekoloji aktivistlerinin verdiği mücadele olumlu sonuçlar açığa çıkarıyor. Diyarbakır’da, Ekoloji Derneği Tohum Komisyonu tarafından 8 yıl önce 3 dönümlük tarlada başlayan yerel tohum denemesinde başarı elde edilirken, bu olumlu sonuç çevre iller için de umut oldu. Bu deneme Şanlıurfa, Bingöl ve Tunceli ile devam etti. Şimdi de Mardin’de bir genç kurduğu alanda yerel tohumu yaygınlaştırmak için mücadele ediyor.

Giderek yayılan yerel tohum fikri beraberinde hem bir dayanışma hem de mücadele ağı oluşturdu. Söz konusu illerde kullanılan yerel tohumlar çoğaltılarak çiftçilere ve köylülere dağıtılıyor. Yerel tohum Yerel tohum kullanımına yönelik doğalında oluşan mücadele ağına Mardin’den 38 yaşındaki Mehmet Şahin de katıldı. Şahin, bir yıl önce başladığı mücadelede önemli bir yol katetti. Üniversitede elektronik bölümü mezunu olan Mehmet Şahin, kendi alanında çalışmayı hiç düşünmemiş. Fotoğraf meraklısı olan Şahin, çekim için gittiği köylerde hibrit tohumun yaygın şekilde kullanıldığını görünce yerel tohuma yönelmiş. Bir yıl önce 8 dönümlük bir tarla alan Şahin, işe çorak olan alanı ağaçlandırma ile başladı. Ardından da köylerdeki yaşlıların ve ekoloji aktvistlerinin deneyimleri ile köylülerden topladığı yerel tohumları ekmeye başladı.

“Fotoğraf çekmek için gittiğim köylerde yoğun olarak hibrit tohum kullanıldığını gördüm” diyen Şahin “Gittiğim yerlerde insanlara ‘elinizde eski tohum var mı’ diye sorduğumda bana poşette sakladıkları hibrit tohumları verdiler. Çok ucuz ve daha fazla verim verdiğini düşünüyorlar. ‘Yıllarca yerel tohum kullandık, bitti’ dediler. Bunu duyunca çok hırslandım. Ortada ciddi bir problem var. Köylerde bile yerel tohum bulunamıyorsa bu bir sorundur. Ben de bunu düşünerek yerel tohumu yaygınlaştırmak istedim. Araştırdım bu süreçte çok arkadaşım bana destek oldu. İlişkilerim üzerinden yerel tohuma ulaştım ve topladım. Bu süreçte Diyarbakır Ekoloji Derneği ile tanıştım elimde olan tohumları gösterdim onlar da bana yanındakileri gösterdiler, fikir alışverişi yaptık. Çok tecrübe aldım hala iletişimdeyiz” dedi.

Aldığı alanda 400’e yakın ağaç eken Şahin, Mardin’de yetişen 60’a yakın yerel tohum biriktirdi. Şahin “Mardin’e özgü mazrone üzüm, şarap üzümleri, nar, incir, ceviz, zeytin ektim. 60’a yakın yerel tohumum var. Gittiğim her yerde yerel tohum istiyorum. Alanımda onları çoğaltmaya çalışıyorum, arkadaşlarıma veriyorum. En çok bizim yörede kullanılan domates var. Midyat kavunu, Mazıdağı’ndan biber tohumu getirdim, o çok iyi sonuç verdi. Lavanta bahçem var. Biberiye, adaçayı kivi ektim. Ihlamur, iğde çam ağaçları var. 40 çam ağacı var. Büyüdüğünde buralar daha da yeşillenecek” şeklinde konuştu.

Damla sulama tekniği kullandığını ifade eden Şahin, sudan tasarruf ettiğini ve 5 ton suyun bir hafta yettiğini söylüyor. Yerel tohumun özel bir bakım da gerektiğini kaydeden Şahin şunları söyledi: “Mesela hastalandığında ilaç kullanmıyorum, organik ürünlerden elde edilmiş karışımı sulandırıp öyle kullanıyorum. İçinde kesinlikle kimyasal hiçbir katkı maddesi yok, tamamen organik. Yerel gübre kullanıyorum. Alanım çok çorak bir alandı ve bu çok iş istiyordu. Bu işi yalnız yapmak bana da ağır geliyordu. İş çok olduğu zamanlarda arkadaşlarıma haber veriyorum, gelip gönüllü olarak çalışıyorlar.” “Bence tohum geçmiş ile alakalı değil aksine gelecek ile alakalı bir şeydir. Benim temam bu” diyen Şahin şöyle devam etti: “Tohum denince gelecek aklıma geliyor. İnsanlar geçmişte kullandı, tüketti ama gelecek için bu yok. Bu nedenle gelecek risk altında. Biz bu tohumlara sahip çıkmazsak gelecekte ciddi sorunlar yaşayacağımızı düşünüyorum. Çok değişik hastalıklar türedi ve söz konusu hastalıkların vitamin eksikliğinden olduğu söyleniyor. Ama vitaminin içinde olduğu ürünler tüketiliyor. Yani hibrit tohum ile üretilen ürünlerde vitamin yok. Yerel tohum ile hibrit tohum arasındaki farkı üretim sürecinde fark ettim. Yerelde bir kere lezzet farkı var. Yediğin şeyin kokusu var. Burayı kurduğumdan bu yana domates biber salatalık gibi ürünleri marketten almıyorum kullandığım yerel tohum ile kendim üretip yiyorum.”

Abisinin kendisine çok destek olduğunu kaydeden Şahin şunları söyledi: “Abim başta olmak üzere çevremdeki herkes yardımcı oluyor. Burayı hep beraber kullanıyoruz. Hem ortak işler yapıyor hem de fikir alışverişinde bulunuyoruz. Bunu daha da yaygınlaştırmak istiyorum. Bizim yerel tohumu yaşatmamız ve yaygınlaştırmamız lazım. Tohum, yüzeysel bakılacak bir konu değil. Gelecek için ciddi bir kaygı bir problem var. İnsanların buna karşı duyarlı olması gerekir. Keşke böyle kolektifler artsa ve daha çok tohum alabilsek, takas edebilsek ve üretebilsek. Bu konuda hiç fikir sahibi olmayan kişiler gelip görünce şaşırıyorlar ve onlar da dahil oluyor. Onlar da yerel tohum arayıp buraya getiriyor.”