Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın, Yunanistan’ın gayri askeri statüdeki adalardan 16’sını uluslararası anlaşmalara aykırı olarak silahlandırdığı açıklaması, Ege’de yaşanan sorunları yeniden gündeme getirdi.
Türkiye, sorunların görüşmeler yoluyla çözülmesi isteğini beyan ederken, Dışişleri Bakanlığı, Doğu Akdeniz meselesi de dahil Yunanistan ile diyalog kanallarının açılmasına hazır olunduğunu vurguladı. Yapılan açıklamada, 2002-2016 yılları arasında Yunanistan ile yapılan istikşafi görüşmelere de dikkat çekilerek, bu görüşmelere Yunanistan’ın arzusu üzerine ara verildiği kaydedildi.
Madrid Mutabakatı
Türkiye ve Yunanistan, 1997’de Madrid’de yapılan NATO zirvesinde 6 maddelik bir mutabakata varmıştı. Madrid Mutabakatı’nda; “Barış, güvenlik ve iyi komşuluk ilişkilerinin geliştirilmesinin devamı hususlarında karşılıklı taahhüt, bir diğerinin egemenliğine, uluslararası hukuk ilkelerine ve uluslararası anlaşmalara, Ege’deki meşru, hayati çıkarlara ve endişelere karşılıklı saygı, yanlış anlamalardan kaynaklanan ihtilaflardan kaçınılması arzusu ve tek taraflı eylemlerden sakınılması taahhütü ile anlaşmazlıkların, ortak rızaya dayanarak ve kuvvet kullanımı veya kuvvet tehdidi olmadan barışçı yollardan çözümlenmesi taahhütü” yer alıyordu.
‘Yunanistan uluslararası anlaşmaların hükümünü yerine getirme yoluna gitmedi’
Türkiye’nin Yunanistan ile istikşafi görüşmeler dahil, diyalog kanallarının yeniden canlandırılması çağrısı karşılık bulabilir mi, görüşmeler Doğu Akdeniz meselesi de olmak üzere sorunlara çözüm getirebilir mi, Emekli Büyükelçi Onur Öymen, Sputnik’e değerlendirdi.
O dönem Dışişleri Müsteşarı olan ve Madrid’deki NATO zirvesinde de bulunan Öymen’e göre, olası görüşmeler konusunda fazla iyimser olmamak gerekiyor.
Madrid Mutabakatı’nda yer alan ‘uluslararası hukuk ilkelerine ve uluslararası anlaşmalara saygı’ maddesini anımsatan Öymen, “1923 tarihli Lozan ve 1947 tarihli Paris Barış anlaşmaları Ege’de Türkiye’nin güvenliğini de düşünerek bazı adaların silahsızlandırılmasını öngörüyor. Türkiye ile uzun yıllardan beri önemli ihtilaflardan biri Yunanistan’ın Lozan ve Paris anlaşmalarının açık hükümlerine rağmen bu adaları silahlandırmasıdır ve silahlandırmakta ısrar etmesidir. Madrid metnine bakılacak olursa da, Yunanistan’dan beklenen Lozan ve Paris anlaşmalarına saygı göstermesi, maalesef buna yeterince saygı göstermediler, sıkıntı buradan kaynaklanıyor. Bir diğer maddede de ‘birbirlerinin meşru haklarına saygı gösterecekler’ deniyor. Adaların silahsızlandırılması da meşru haklarımızdan biri. Buna benzer pek çok sorunumuz var” dedi.
Madrid Mutabakatı’nın yanı sıra 2002-2016 yılları arasındaki istikşafi görüşmelere de işaret ederek, Yunanistan ile pek çok görüşmenin yapıldığını, çok kez masaya oturulduğunu belirten Öymen, “Maalesef sonunda Yunanistan uluslararası anlaşmaların hükümünü yerine getirme yoluna gitmedi, sorun burada” diye konuştu.
‘Türk-Yunan ilişkilerinde böyle mutabakatlar çok olmuştur ama sonuç vermemiştir’
Emekli Büyükleçi Öymen’e göre sonuç alınmayan bu tecrübelerin ardından, bugün de Yunanistan ile olası görüşmeler konusunda ihtiyatlı olmak lazım. “Madrid Mutabakatı’nda böyle deniyor, çözüm olabilir’ şeklinde beklenti içinde olanlar olabilir, bence aşırı iyimserlik için fazla acele etmemek lazım. Türk-Yunan ilişkilerinde maalesef böyle mutabakatlar çok olmuştur ama sonuç verici olmamıştır” diyen Öymen, “Yine de iki ülke arasında istikşafi görüşmeler olursa faydası olabilir diye düşünüyorum, aşırı iyimserliğe kapılmamak şartı ile çünkü Yunanistan’ın uluslararası anlaşmalara; Lozan ve Paris anlaşmalarına uyarak, hükümlerini yerine getirme niyetini görmedik şimdiye kadar” değerlendirmesinde bulundu.
‘Yunanistan fiili durum yaratarak meseleleri çözmek istiyor’
Madrid Mutabakatı’ndan kısa bir süre sonra Yunanistan’ın uluslararası anlaşmalara aykırı bir şekilde Avrupa Birliği’ne Güney Kıbrıs’ın üyeliğini dayattığını da kaydeden Öymen, Türkiye’nin ‘diyalog kanallarını yeniden canlandırma’ çağrısının karşılık bulsa bile sonuca ulaşma şansının düşük olduğu görüşünde.
Öymen, “Çünkü geçmişte çok denedik bunu. Bazen bakıyorsunuz karşı tarafta hakikaten bir çözüme yaklaşma emaresi var gibi görünüyor fakat sonra şu ve ya bu şekilde çözümler engelleniyor, hep böyle oldu. Makul bir zeminde uzlaşmak yerine maalesef Yunanistan fiili durum yaratarak meseleleri çözmek istiyor. Başından beri biz bu tecrübeyi edindik” diye konuştu.
