‘Yerel para birimleriyle ticaret için ekonomik altyapı hazırlıklarının görüşülecek olması, önemli bir aşama’

Tahran'daki zirvede Türkiye, Rusya ve İran'ın yerel para birimleriyle ticaret yapma konusunda mutabık kalmalarını Sputnik'e değerlendiren ekonomist Arda Tunca, üç ülkenin merkez bankalarının yöneticilerinin konuyu görüşmek için ilk defa bir araya gelecek olmalarının önemli bir aşama olduğuna dikkat çekti.

Finansal analist Tuncay Turşucu da yerel para birimleriyle ticaretin, Türkiye'nin dolar ve euro bağımlılığının kırılması yönündeki etkisinin uzun vadede ortaya çıkacağına işaret ederek "Küçük bir şey yapmak hiçbir şey yapmamaktan iyidir. Bugün toplam hacminizin yüzde 3'ünü, 5'ini yerel para biriminden yaparsınız, gittikçe bunu arttırırsınız. Uzun vadede bunun etkilerinden söz etmek mümkün olacaktır" diye konuştu.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin katılımıyla Tahran'da düzenlenen Türkiye-Rusya-İran üçlü zirvesinin ardından konuşan İran Merkez Bankası Başkanı Abdunnasır Himmeti, Rusya ve İran'ın yerel para birimleriyle ticaret yapma konusunda mutabık kaldığını açıkladı.

Yakın bir gelecekte Türkiye, Rusya ve İran merkez bankalarının yöneticilerinin bir araya geleceklerini belirten Himmeti, üç ülkenin de ticarette doların devre dışı bırakılması konusunda hemfikir olduğunu, Türkiye, Rusya ve İran'ın kendi para birimleriyle ticaret yapacağını ve belirlenen kur üzerinden işlem yapılacağını vurguladı. Himmeti, petrol, gaz ve temel ürünlerin alışverişi ile bankacılık konularında uzlaşı sağlandığını da ifade etti.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, özellikle son dönemde Türk Lirası'nın dolar karşısındaki değer kaybının ardından dış ticarette yerel para birimleriyle ticarete vurgu yapmış, son olarak Türkiye-Kırgızistan İş Forumu'nda yaptığı konuşmada "Bizler artık aramızda yerli ve milli parayı kullanmak suretiyle doların egemenliğine bir defa yavaş yavaş son vermemiz gerekiyor. Ülkeler, firmalar ve tüccarlar sadece ticaretin doğasında bulunan sıkıntıları aşmakla yetinmiyor aynı zamanda kur baskısı gibi dolara bağımlılığı getirdiği zorluklarla da karşılaşıyor. ‘Ticareti kolaylaştırdığı' iddiasıyla kurulan bu sistem, artık küresel serbest ticaretin en büyük ayak bağı haline dönüşmeye başlamıştır" ifadelerini kullanmıştı

"YEREL PARA BİRİMLERİYLE TİCARET KÜRESEL ÇAPTA TARTIŞILAN BİR KONU"

İran Merkez Bankası Başkanı'nın üç ülkenin merkez bankalarının temsilcilerinin yerel para birimleriyle ticaret konusunu görüşmek üzere bir araya geleceğini açıklamasını Sputnik'e değerlendiren ekonomist Arda Tunca, yerel para birimleriyle ticaretin küresel düzeyde tartışıldığını ifade etti.

Son dönemde ABD Başkanı Donald Trump'ın uluslararası ekonomi ve ticaret alanında tek taraflı olarak attığı adımların dünyada tepkiye yol açtığını ifade eden Tunca, "Doların, dünyanın en güçlü rezerv parası olması da Trump'ın elini çok güçlendiren bir olguydu, tüm dünya da bunu kırmak için çareler düşünmeye başladı. ‘Madem elindeki gücü iyi niyetli olmayan çabalarla kullanma arzusu var, bunu tersine çevirmek için bir şey yapmalıyız' dendi. Siyasi irade kendini bu şekilde ortaya koydu. Sadece Türkiye değil, Çin öteden beri bunu yapmaya çalışıyor. Rusya yapmaya çalışıyor. Bu eğilim yayılmaya başladı. Türkiye de yaşadığı tecrübelerle bu trene bindi" dedi.

"MERKEZ BANKALARI YÖNETİCİLERİNİN GÖRÜŞECEK OLMASI SOMUT BİR AŞAMA KAYDEDİLECEĞİNİN İŞARETİ"

Yerel para birimleriyle ticaretin, siyasi iradenin yanı sıra merkez bankaları boyutunda çok ciddi ve ayrıntılı bir teknik çalışma gerektirdiğini vurgulayan Tunca, şöyle konuştu:

"Merkez Bankaları devreye girmeden, bunun teknik altyapısı hazırlanmadan bu niyetin ete kemiğe bürünmesi imkânsız. İlk defa merkez bankaları teknik heyetlerinin bir araya gelerek bu işi bir yere götürme noktasına geleceklerini anlıyoruz. Bundan sonra ne yapılacağını, teknik detayları takip edeceğiz. Yerel para birimleriyle ticaretin yapılması uzun zaman alacak bir iş. Siz diyelim ki Rusya'dan ithalat yapacaksınız, ruble ödemeniz lazım. Bugün bir Türk ithalatçının dolar yerine ruble alabileceği bir yer yok. Rusya ile ithalatımızı çevirecek kadar bir ruble yok Türkiye'de. Bunun için merkez bankalarının karşılıklı olarak kendi aralarında rezerv tutma alışkanlığı geliştirmeleri gerekiyor. Aynı şekilde Rusya'daki bir tüccarın şu anda Türkiye'den ithalat yaparken ödeyebileceği miktarda Türk Lirası bulması mümkün değil. Bunun bulunabilir hale getirilmesi gerekiyor. Eğer bunların teknik altyapıları çalışır, buna göre bir düzen kurulursa zaman içinde bu mümkün hale gelebilir. Bu hemen olacak bir şey değil, ama siyasi irade ortaya konduysa bunun ekonomik, teknik taraflarının da yerine getirilmesi gerekiyor. Ben ilk defa merkez bankaları heyetlerinin görüşeceklerini duydum, onun için somut bir aşama kaydedileceği yönünde bir ipucu yakaladık. Bundan sonra merkez bankalarının bu çalışmalar konusunda duyuruları olacaktır. Bu ülkelerle ticaret için bu ülkelerin merkez bankalarıyla ticaret için şu kadar miktarda rezerv tutma kararı aldık, bunu da şu metotlarla gerçekleştireceğiz gibi somut açıklamaların gelmesi lazım, bundan sonra bunu takip edeceğiz."

"MERKEZ BANKALARININ KARŞILIKLI OLARAK BİRBİRLERİNİN PARA BİRİMLERİNDE REZERV BULUNDURMALARI MESELENİN EN KRİTİK YÖNÜ"

Merkez bankalarının karşılıklı olarak birbirlerinin para birimlerinde rezerv bulundurmasının, meselenin en kritik yönünü oluşturduğunu ifade eden Tunca, "Merkez bankalarının dışında diğer bankaların buna hazırlanması, elektronik para transferlerinden bunların hesaplarının tutulmasına kadar birçok teknik detay gündeme gelecek bundan sonra. Bunun için hazırlık lazım, üzerinde çalışılması lazım. Ama ilk defa siyasi iradenin dışında işin ekonomik altyapı hazırlığı tarafı konuşuldu. Onun için artık haberlerin başka yönünü takip edebileceğiz sinyali almış olduk bu konuda" diye konuştu.

"HANGİ MAL VE HİZMETLERDE YAPILACAĞI ÖNEMLİ"

Finansal analist Tuncay Turşucu da Sputnik'e yaptığı açıklamada yerel para birimleriyle ticaretin uygulanabilir olduğunu ancak konu üzerinde ayrıntılı çalışma yapılması gerektiğini ifade ederek "Yapılamayacak bir şey değil bu, uygulanabilir. Hangi mal ve hizmetler için olacağı burada önemli. Petrol de sayılan mallar arasında var, petrolün fiyatı dünyada dolarla tespit edilen bir ürün, İran'dan ve Rusya'dan enerji alıyoruz, onlar da dolarla satılan ürünler. Bizim Rusya ya da İran'a onların para birimleriyle ödememiz, onlar TL ile bir ürün alacaksa anlamı olur. Ben enerji ile ilgili kalemlerde yerel para biriminin şu aşamada pek uygulanabilir olduğunu düşünmüyorum, o konu daha uzun vadeli bir konu. Ama şu olabilir; mesela bizim Rusya'ya doğalgaz için ödememiz vardır, Rusya'dan da her ay belli sayıda turist geliyordur, turizmden elde edeceğimiz geliri Rusya'dan alınacak doğalgaz ödemesi ile mahsuplaştırma gibi bir adım olabilir, öyle bir şey yapmak mümkün olabilir" dedi.

"ETKİLERİ UZUN VADEDE ORTAYA ÇIKACAK BİR MESELE"

Yerel para birimleriyle ticaretin etkilerinin uzun vadede ortaya çıkacağını vurgulayan Turşucu, "Biz Rusya karşısında net ithalatçıyız, yani ödeyiciyiz. Dolayısıyla biz Rusya'ya ruble ile ödeme yapabiliriz. Özetle şu söylenebilir; bu yapılabilir, mümkündür. Her kalem mal ve hizmette bu durum olmayabilir, bunun için özel anlaşmalar olabilir. Bu şekilde bir icraat olabilir. Olursa ne olur? Bizim ticaret hacmimize baktığımızda en fazla ticaret yaptığımız yer,, yaklaşık yüzde 80 oranında Avrupa'dır, dolayısıyla biz ağırlıklı olarak Euro ile iş yapıyoruz. Dolayısıyla bu ülkelerle yerel para birimiyle ticarete başlasak bile bizim uluslararası ticaret hacmimizin içinde ufak bir miktar teşkil edecek. O yüzden dolar ve euro egemenliğinin bugünden yarına sona ermesi mümkün değil. Şimdilik belki yüzde 5'lik bir kısmı olabilir, toplam içinde küçük bir miktar olacaktır, fakat yıllar içinde başka ülkelerle yapılan anlaşmalarla birlikte bu yüzde 5, yüzde 10'a, 15'e, daha yüksek oranlara çıkar, ondan sonra biraz daha etkili olmaya başlar. Bu yapılamaz bir düşünce değil ama bugünden yarına doların egemenliğine son verecek gelişme olmasını beklememek lazım, bunun için zamana ihtiyaç var" ifadelerini kullandı.

Yerel para birimleriyle ticaretin, Türkiye'nin dolar ve euro bağımlılığının kırılması yönündeki etkisinin uzun vadede ortaya çıkacağını belirten Turşucu, "Küçük bir şey yapmak hiçbir şey yapmamaktan iyidir. Bugün toplam hacminizin yüzde 3'ünü, 5'ini yerel para biriminden yaparsınız, gittikçe bunu arttırırsınız. Uzun vadede bunun etkilerinden söz etmek mümkün olacaktır" diye konuştu.