Rusya'nın petrol fiyatlarının yükselmesine ihtiyacının olduğu, Suudi Arabistan'ın ise Suriye'de barışı istediği ve bunun için Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir anlaşma yapmaya hazır olduğu iddia edildi.
ABD Devlet Başkanı Barack Obama İdaresi'ndeki kaynağa atıfta bulunan NYT, Suudi Arabistan'ın, Kremlin'in Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad'ı desteklemeyi durdurması durumunda petrol üretimini azaltacağına yönelik söz verdiğini yazdı.
Peki, Suudi Arabistan Krallığı kendi petrol üretimini azaltacak mı? Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK) Avrasya Araştırmaları Merkezi uzmanı Kerim Has, Radyo Sputnik’e verdiği demeçte konuyla ilgili şu değerlendirmelerde bulundu:
«Suudi Arabistan’ın Moskova’ya, Esad’a verdiği desteği çekmesine karşılık, petrol arzını kısarak yüksek petrol fiyatı teklifi açıkçası bana çok gerçekçi gelmiyor. Suudi yönetimde Rusya’nın halihazırda içinde bulunduğu zor ekonomik koşullardan dolayı 1-2 yıl öncesine göre Moskova’yla böyle bir pazarlığa gidilebileceğine dair algı oluşmuş olabilir. Ancak bu tarz bir pazarlığın ne kadar sonuç verebileceği birçok açıdan oldukça tartışmalı. Öncelikle, Rusya’nın içinde bulunduğu ekonomik kriz tek başına petrol fiyatlarıyla alakalı değil. Ukrayna krizinden dolayı bankacılıktan enerji ve savunma alanlarına kadar birçok sektörde Batılı ülkelerin yaptırımları söz konusu. Bu yaptırımların kısa vadede kalkacağına dair herhangi bir sinyal de gözükmüyor. Yine bu yaptırımlar finansal ölçekte de etkisini gösteriyor. En son S&P, Fitch, Moody’s gibi kuruluşlar Rusya’nın kredi notunu düşürdüler. Burada açıkçası Batı’nın Rusya’yı diplomasi ve siyasetin yanı sıra ekonomik ve finansal açıdan da ciddi bir abluka altına aldığını görüyoruz.
Petrol fiyatlarındaki düşüşü de Ukrayna krizi nedeniyle bu bağlamdaki ablukalar kategorisinde değerlendirmek mümkün. Dolayısıyla Suudi Arabistan’ın böyle bir teklifi olduğunu varsaysak bile, kısmi oranda artabilecek petrol fiyatlarının Rus ekonomisinin kalkınmasının önündeki engelleri kaldırabileceğini ve Rusya’nın Esad’a desteğini geri çekmesini gerektirecek boyutta olacağını zannetmiyorum. Daha çok Ukrayna kriziyle bağlantılı gözüken petrol fiyatlarının Suriye’deki pazarlıklarla yükselebileceğini söylemek çok mümkün durmuyor. İkincisi, Rusya’nın özellikle son dönemde Suriye krizinin çözümünde yeni inisiyatifler aldığını görüyoruz. En son biliyorsunuz, geçen hafta Moskova’da Suriyeli muhalifler ve hükümet temsilcileri arasında uzun süren müzakereler yapıldı ve sonunda Moskova Prensipleri kabul edildi. Her ne kadar bu müzakerelerde bazı muhalif gruplar temsil edilmemiş olsa da bu görüşmelerin gerçekleşmesi ve bunun devamının gelecek olması önemli. Önceki görüşmelere katılmayan muhalif grupların ilerleyen dönemdeki müzakerelere katılması da ihtimal dışı değil.
Söz konusu müzakerelerde ise dikkat çeken en önemli noktalardan birisi tarafların Esad’ın geleceğini tartışmamış olmaları. Daha önceden bu konuda kesin kırmızı çizgilere sahip muhalif grupların Esad’a karşı tutumlarında bu açıdan değişiklik gözlemleniyor. Açıkçası IŞİD terörüyle bölgede ortaya çıkan yeni tehditlerin Esad’ın koltuğunu sağlamlaştırdığını düşünüyorum. ABD ve Batılı ülkelerin de içerisinde bulunduğu uluslararası birçok aktörün de son zamanlarda IŞİD tehdidini Esad rejimine önceledikleri görülüyor. Bu yüzden aslında Suudi yönetimin Rusya’ya böyle bir teklif götürmesi için Esad’a gereksinim noktasındaki gerekli şartların bundan 1-2 yıl öncesine göre daha az uygun olduğu kanaatindeyim.
Üçüncüsü, düşen petrol fiyatları dünyadaki arz ve talep dengesiyle de yakından ilintili. Biliyorsunuz, son yıllarda ABD’de kaya petrolü üretiminde muazzam artış yaşandı. Halihazırda dünya petrol üretimindeki artış oranı tüketimindeki artış oranının iki katına yakın, bu durum da petrol fiyatlarının düşmesinde temel faktörlerden. Zaten sadece petrol üretiminde azaltmaya gitmeyle fiyatlarda artış beklemek çok doğru olmaz. Eğer bu mantık geçerli olsaydı fiyatları yükseltmek için Rusya kendisi petrol üretimini azaltmayı tercih ederdi. Öte yandan, her ne kadar petrol fiyatları son bir yıl içinde 115 dolardan son verilere göre 55 dolar seviyesine kadar düşse de dünyada üretim kapasitesinin belli bir seviyeye erişmesi ve üretim-tüketim oranları arasında belli bir rantabilitenin yakalanmasıyla 2015’te fiyatların 60-65 dolar ve 2016’da da 70-75 dolar seviyesine çıkacağı öngörülüyor birçok enerji şirketi tarafından. Zaten ABD’de de kaya petrolü üretiminde kâr edilebilmesi için önümüzdeki yıllarda bu oranların yakalanması gerekiyor. Yani tek başına Suudi Arabistan’ın petrol arzını kısarak fiyatlarda ciddi yükseliş yakalanacağını söylemek çok doğru olmayabilir.
Tabii son önemli bir başka neden olarak da İran’ı es geçmemek gerekiyor. Esad yönetiminin Suriye’de sahadaki en büyük destekçisi aslında İran. Rusya daha çok askeri-teknik ve uluslararası alanda Esad’ı destekleyen bir konumda. Suudi yönetimin önerisiyle petrol arzını azaltarak fiyatları artırma ise en çok —ekonomisi büyük ölçüde petrol satışına dayanan- İran’ın işine yarayabilecek bir teklif. Bu ise İran’ın Esad rejimine desteğini daha da artırabilir. Yani, başka bir deyişle Suudi yönetimin teklifi belki Rusya’nın pozisyonunu değiştirebilse de, İran’ın Esad’a desteğinin artırmasıyla bumerang etkisi oluşturabilir. Bu da neticede Suudi Arabistan’ın Rusya’ya teklifini açığa çıkarabilecek bir sonuç demek.»
